Từ 100k đến chính sách công

Dịp 2/9 năm nay, Chính phủ bất ngờ chơi lớn, rút trong túi ra một xấp tiền rồi phán: “Mỗi người 100k ăn Tết Độc lập, khỏi cần hỏi han gì nhiều”.

Khi Chính phủ lì xì cho toàn dân

Từ chị nội trợ quanh quẩn với bếp nhà, hay anh shipper ngày chạy mấy chục cuốc kiếm từng đồng bạc lẻ, đến ông giám đốc doanh thu nghìn tỷ; không phân biệt giàu nghèo, thân sơ, vùng miền, ai cũng có phong bì như nhau. Đứng ở góc độ chính sách công, một chính sách được áp dụng cho tất tần tật mọi người, không kể già trẻ lớn bé như vậy được gọi là chính sách phổ quát (universal policy). Đứng ở góc độ phúc lợi xã hội trong tài chính công, chính sách này hướng tới công bằng ngang (horizontal policy), đối xử như nhau với những người có điều kiện như nhau. Trong khoảnh khắc chính sách trên đi vào cuộc sống, Chính phủ đã đặt tất cả mọi người dân ở trên cùng một vạch xuất phát. Điều đầu tiên trong “Tuyên ngôn độc lập 1945” đang được hiện thực hóa: là người Việt thì ai cũng bình đẳng và có quyền được nhận hỗ trợ ngang nhau.

Giá trị tiền mặt có thể còn khiêm tốn, nhưng giá trị tinh thần là không phải bàn. Nó khiến mọi người có cảm giác mình được nhớ đến, được tôn trọng, và “không bị bỏ lại phía sau”. Vì vậy, đây còn được xem như một minh họa của chính sách mang tính biểu tượng (symbolic policy), gửi đi thông điệp về chính trị – xã hội, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước. Giàu nghèo gì cũng như nhau, vui hết nấc, kiểu “Nhà nước đây, Nhà nước thương nè”.

Thật ra một chính sách phổ quát hướng tới công bằng ngang không hề thiếu ở Việt Nam mình, chẳng hạn việc phổ cập giáo dục tiểu học, tiêm chủng mở rộng, bảo hiểm y tế học sinh – sinh viên, cấp thẻ BHYT miễn phí cho trẻ dưới 6 tuổi… Nhưng đây là lần hiếm hoi Nhà nước đóng vai đại gia, tặng tiền mặt trực tiếp đến mọi người dân. Nó cũng đồng nghĩa với việc “ông chủ của mình giàu lên rồi, dư giả rồi”. Thế nên món quà mừng Quốc khánh lần thứ 80 này nhanh chóng giật spotlight, hot search trên truyền thông một cách mạnh mẽ.

Xài tiền như thế nào

Ngay lập tức, thiên hạ chia phe: người thì hớn hở bàn chuyện tối nay ăn gì; người thì lên tiếng: “Tôi chả cần. Lẽ ra tiền này nên đầu tư cho bệnh viện, trường học, hỗ trợ người nghèo… thì hơn”. Ê xí, câu này quen quen nha. Cũng như mỗi lần có người nổi tiếng khoe xài hàng hiệu, đi chơi sang; y như rằng sẽ thu hoạch được mớ bình luận “Sao không lấy tiền đó cho người nghèo” hoặc kiểu kiểu như vậy 🤭. Ơ kìa, cái nào ra cái đấy, quà là quà, còn đầu tư là đầu tư chứ lị. Nhìn hẹp lại, giả sử dịp sinh nhật con gái bạn, bạn vừa chi tiền thuê nhà hàng tổ chức tiệc vừa tặng quà cho con mình là việc bình thường mà; thậm chí bạn lại được khen rằng chu đáo quá đi.

Hàng năm, tiền vẫn được rót ào ào đầu tư cơ sở hạ tầng xã hội, giáo dục, y tế cũng như phúc lợi xã hội. Tiền đó lấy ở đâu, đương nhiên đa phần là từ ngân sách nhà nước; phần còn lại là sự hỗ trợ từ ODA, NGO, các quỹ của các tổ chức và cá nhân khác. Đừng có nói rằng tiền chảy đi đâu chứ chẳng thể đến tay người dân nhen. Flex nhè nhẹ vài thông tin về Tỷ lệ hộ nghèo của Việt Nam theo Chuẩn nghèo đa chiều để thấy được thành quả của hoạt động trên nè.

Nguồn số liệu của GSO (Tổng cục Thống kê) và hình ảnh là tui làm.

Còn con số 100k kia là quà của Chính phủ tặng cho mọi người dân, là phần thảo thơm để đón mừng ngày tết trọng đại của non sông. Nhận xong rồi muốn làm gì là tùy bạn. Hoặc bạn làm từ thiện, vừa vui trong lòng vừa giúp thêm được vài người nữa. Hoặc rủ rê bạn bè làm một bữa tiệc hoành tráng tại gia. Khoan, dừng ở đây một xíu nhen, nếu bạn ra chợ làm nồi lẩu => chị bán thịt có tiền mua một cái đầm mới diện 2/9 => chủ shop thời trang có tiền đi du lịch => đại lý vé máy bay (là tui nè) có khách => … và cứ như vậy cú domino từ miếng thịt đến máy bay làm cả làng đều vui. Cái chuỗi dài ngoằng này chính là chuỗi tăng GDP của một quốc gia đó. Niềm vui của mọi cá nhân hòa chung niềm vui của dân tộc. Một món quà lì xì mang lại nhiều niềm vui như vậy, mắc gì phải từ chối hoặc phản bác, bạn ha.

Một điểm cộng nữa là trong quá trình triển khai, Nhà nước đã liên tục “fix bug”, điều chỉnh cách thức để quà đến tay người dân nhanh hơn và dễ dàng hơn. Tinh thần cầu thị đó xứng đáng nhận tràng vỗ tay nè.

Còn tui thì đang mơ màng nghĩ về sau 20 năm nữa, sinh nhật đất nước trăm tuổi thì mình có được nhận trăm triệu hông ta!

• Đọc thêm: Check VAR sao kê và câu chuyện thông tin bất cân xứng
• Kinh tế học vaccine
• Đóng cửa chính phủ Mỹ

-Việt An-