Món don từ dòng Trà Khúc

“Đến Quảng Ngãi chị đã ăn don chưa? Sản vật độc quyền của Quảng Ngãi đó, không nơi nào có đâu”. Anh tài xế hào hứng bắt chuyện khi tui vừa đến thành phố ở dải đất miền Trung này. “Chỗ xa xa đó chị thấy không, đi buổi sáng là sẽ thấy nhiều người đang lội dưới nước để cào don”.

Cùng với cá bống sông Trà, món don Quảng Ngãi nằm trong danh sách 100 món ăn đặc sản Việt Nam 2021.

Đọc thêm: Có một miền quê trong ram bắp Quảng Ngãi

Con don sinh sống ở đâu?

Don là loài nhuyễn thể hai mảnh, vỏ màu vàng nâu pha sọc đen nhạt, thuộc họ hến nhưng có kích thước nhỏ hơn. Don chỉ có ở tỉnh Quảng Ngãi, tập trung trên sông Trà Khúc và sông Vệ, mà nhiều nhất là nơi cửa sông đổ ra biển. Cao điểm của don là vào mùa khô. Từ lúc trời còn tờ mờ sáng, người dân đã vác dụng cụ, chèo ghe ra sông cào don. Don sống vùi dưới cát nên phải có đồ nghề chuyên dụng để cào sâu xuống, hốt don lên. Hôm nào don xuất hiện nhiều, mỗi người trung bình cào được khoảng 20kg, đổi lại là phải ngâm mình trong nước cả 5, 6 tiếng đồng hồ liền.

Bên trong lớp vỏ là con don chỉ be bé cỡ đầu đũa.

Chế biến món don

Đem don về ngâm rửa sạch sẽ cho hết cát rồi cho vào nồi nước sôi luộc đến khi don há miệng. Đãi don bằng cách dùng đũa khuấy nhẹ để tách riêng vỏ và ruột, sẽ thu được thịt don vàng nhạt với cái tua hồng hồng bao quanh. Tách riêng phần cái, còn nước luộc giữ lại để làm nước dùng sau này. Nước dùng chỉ cần nêm nếm nhạt hoặc vừa miệng vì nếu mặn sẽ giảm đi vị ngọt thanh vốn có của don.

Có quán xào sơ don cho đậm đà nên tô don có phần màu mỡ.

Quyến rũ món don xứ Quảng

Vào quán, dõng dạc gọi bát don bánh sống và bánh chín rồi háo hức nhìn theo bóng cô chủ thoăn thoắt trong bếp. Bánh tráng sống bẻ nhỏ cho vào bát, chan nước don đang còn nóng sôi trên nồi, rồi thêm ít thịt don vào. Bánh tráng mỏng tang, gặp nước nóng sẽ nhanh chóng chín mềm. Rắc ít hành tây xắt lát mỏng, hành lá xắt nhuyễn và tiêu lên trên rồi nhanh chóng bưng ra bàn. Khách thong thả bẻ bánh tráng nướng, gắp vài lát ớt xiêm cho vào tô. Múc một thìa vừa nước, vừa bánh tráng, vừa don. Ui chu cha, nước dùng trong ngọt pha với vị cay xè của ớt và tiêu, vừa ăn vừa hít hà sao mà nó hấp dẫn lạ kỳ. Thật ra, với tui, don không dậy lên mùi thơm như nhiều món ăn khác, nhưng chính sự thanh đạm nhẹ nhàng lại tạo ra một dấu ấn riêng. Một tô don không quá nhiều, vừa đủ lưng lửng cho bữa xế chiều mà vẫn còn bụng để thưởng thức các món đặc sản khác nơi đây.

Bẻ bánh tráng sống cho vào tô.

Tô don nóng hổi vừa thổi vừa ăn đang chờ thưởng thức. Ngoài ra, các quán don cũng thường bán thêm trứng vịt lộn.

Thật thú vị khi Quảng Ngãi lại có một món ăn riêng, không trùng lặp với bất kỳ vùng miền nào trên bản đồ ẩm thực. Mộc mạc tự nhiên, không cầu kỳ đắt đỏ mà khiến mỗi người đất Quảng xa quê đều nhớ về.

Địa chỉ:

• Don ngon nhất là ven cầu Cổ Lũy nhưng khá xa, cách thành phố khoảng 13km. Phía chân cầu có rất nhiều quán cho bạn lựa chọn.

Cầu Cổ Lũy về đêm. Ảnh: Đàm Mạnh.

• Trong thành phố thì nhiều người khen don ở quán Liễu, 16 Trần Hưng Đạo, Quảng Ngãi. Quán nhỏ thôi nhưng tầm 6h30 là hết rồi nhé bạn.

-Việt An-