Cây xô thơm Mealy

Đà Lạt quyến rũ bạn bởi điều gì? Với tui, đó là bởi muôn ngàn sắc hoa hiện diện khắp chốn. Những ngày thả bước quanh hồ Xuân Hương (Đà Lạt), chợt bắt gặp một em hoa tím lam dịu dàng đến nao lòng. Những trục hoa vươn khá cao nên hoa ở vắt vẻo bên trên, bái bai đám lá phía dưới, phân thành 2 mảng xanh và tím rõ rệt. Những bông hoa vừa rạng rỡ khoe sắc trong nắng, vừa đong đưa liên tục theo cơn gió thổi qua. Và chính sắc tím cùng hình dáng ấy khiến nhiều người lầm tưởng ẻm với hoa oải hương nổi tiếng. Nhưng mà hông phải, ẻm là bà con họ hàng của cây xô thơm, tên chính thức là Xô thơm Mealy.

Cây xô thơm Mealy còn gọi là Xôn xanh, Cỏ rơm, Cửu thảo bột, hoặc nhiều nhà vườn thích đặt một cái tên kiêu kỳ là Nữ hoàng xanh. Tên tiếng Anh là Mealy Sage, Mealycup sage, Blue sage… Tên khoa học là Salvia farinacea, họ Hoa môi (Lamiaceae).

Tên gọi Salvia bắt nguồn từ tiếng Latin “Salveo” nghĩa là “cứu hoặc chữa lành” vì một số cây có đặc tính chữa bệnh. Từ Farinacea bắt nguồn từ tiếng Latin “Farina” nghĩa là “bột” bởi những sợi lông màu trắng như bột trên đài hoa và thân trên. Còn chữ Mealycup là sự kết hợp của các từ “mealy” có nghĩa là phủ một lớp bột và “cup” ám chỉ hình dạng của đài hoa.

Nụ hoa có lớp lông mỏng mịn màu trắng, nhưng càng lớn thì chuyển dần sang màu tím.

Loài cây này có nguồn gốc từ Mexico và một số vùng ở Mỹ nhưng đã được đưa về Việt Nam từ nhiều năm nay. Tuy nhiên, ẻm vẫn giữ đặc tính chuộng khí hậu mát mẻ nên được trồng nhiều ở Đà Lạt và Sapa.

Quanh bờ hồ Xuân Hương có rất nhiều bồn hoa Xô thơm Mealy.

Đây là loài thân thảo, cao khoảng 60-90cm. Cây không có lông và phân nhánh nhiều. Trên phần thân mảnh dẻ vươn ra những chiếc lá mọc đối xứng. Phiến lá thuôn dài, nửa phần lá ở gần cuống có dạng hình trứng và nhọn dần chuyển sang hình mác ở đầu lá. Mép lá viền răng cưa. Đường gân chạy giữa phân 3 cặp khá rõ nét. Một đặc điểm khiến cây này khác biệt với hầu hết các loại xô thơm khác ở chỗ màu lá xanh bóng chứ không xám bạc hoặc nhung xỉn. Nếu xoa nhẹ lá, bạn sẽ ngửi thấy mùi tinh dầu khá nồng – nguồn gốc đem lại cái tên “xô thơm”.

• Đọc thêm: Cây xô thơm Mexico.

Giữa đám lá xanh đó mọc lên các trục hoa thẳng tắp, tím ngắt. Rải trên trục là những cụm hoa, càng về đầu trục thì khoảng cách giữa các cụm càng gần hơn. Trong mỗi cụm là những bông hoa be bé xếp đều đặn quanh trục thành hình tròn. Đài hoa khá ngắn, có 5 thùy tù, đầy lông màu lam tím đậm ở mặt ngoài và nhẵn ở mặt trong. Cuống hoa chỉ cỡ 1-2cm, và dường như việc đính thêm bông hoa là quá sức với em đài nên ẻm cứ xuôi xuống dọc theo trục. Nhưng ấy là lúc còn nụ thôi. Khi nở, ẻm gồng lên, đưa bông hoa vươn ngang khoe sắc.

Những cánh hoa xinh xắn xòe ra, một cánh nhỏ phía trên với lớp lông tím bé xíu dày đặc bao quanh; phía dưới 4 cánh nhỏ thêm vài đốm trắng điểm nhẹ ở giữa.

Trục hoa tím, cuống hoa tím, bông hoa tím. Vì vậy, tui không biết vì sao người ta lại gọi đây là cây xôn xanh chứ tui thấy nó đậm đà sắc tím hơn. Thật ra là màu xanh tím nhưng thiên tím khá nhiều. Thường thì nắng lên sẽ làm cho sắc tím trở nên đậm đà hơn. Đương nhiên vẻ xinh đẹp của xô thơm Mealy không thể lọt qua mắt của đám ong bướm và chim ruồi nên nó cứ lượn lờ hút mật, làm tui chụp hình cứ phải né khi chụp hình. Quả nhỏ, hình trái xoan phẳng, màu nâu nhạt.

Ngoài màu xanh tím, cây xô thơm Mealcup còn có màu trắng.

• Đọc thêm: Cây pháo bông

-Việt An-