Đến phố núi Đăk Lăk mà muốn ngắm nhìn các ngôi giáo đường ấn tượng thì Tòa Giám mục Ban Mê Thuột là một địa điểm mà bạn hoàn toàn không nên bỏ qua. Không chỉ được bao quanh bởi không gian xanh mát, nơi đây còn mang nhiều nét đặc trưng của kiến trúc bản địa và quan trọng nhất là rất đẹp.
Địa chỉ: 104 Phan Chu Trinh, phường Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk. Cách biểu tượng của Tượng đài chiến thắng Ban Mê Thuột chỉ khoảng 650m.
1. Ngược dòng thời gian
Giáo phận Ban Mê Thuột nằm trên địa giới của Đăk Lăk, Đăk Nông cũ (nay là Lâm Đồng) và một phần của Bình Phước cũ (nay là Đồng Nai). Xưa kia, vùng đất này là nơi sinh sống của 3 nhóm dân tộc chính: dân tộc Êđê ở Đăk Lăk, dân tộc M’Nông ở Quảng Đức (Đăk Nông) và dân tộc Stiêng ở Phước Long. Năm 1893, quân Pháp kéo lên Đăk Lăk và đàn áp các bộ tộc Êđê. Năm 1923, Pháp thiết lập chế độ cai trị với người đứng đầu là Công sứ Sabatier. Câu chuyện cũng lặp lại tương tự ở Quảng Đức với 2 mốc thời gian là 1910 đặt chân đến và năm 1932 đặt cơ sở hành chính đầu tiên. Với Phước Long thì từ thế kỷ 17 chúa Nguyễn Phúc Chu đã cho thành lập Dinh trấn biên nhằm bảo vệ vùng biên giới với Campuchia. Năm 1929, Pháp mở con đường ngang qua đây, sau này là quốc lộ 14, dần dần hoàn thành việc xâm chiếm các vùng đất Tây Nguyên.
Tòa Giám mục Ban Mê Thuột ngày nay vốn là Đan viện của các Nữ tu dòng thánh Biển Đức (Benedictine, hoặc tiếng Latin là Ordo Sancti Benedicti) từ năm 1953. Năm 1966, Nữ Đan viện Biển Đức chuyển về Thủ Đức, Sài Gòn để lập cơ sở mới. Nơi đây trở thành địa điểm hội họp, quản lý của Giáo hạt Ban Mê Thuột. Năm 1967, Giáo phận Ban Mê Thuột được thành lập, ngôi nhà này trở thành “Tòa Giám mục Ban Mê Thuột”.
Khu vực cầu nguyện ngoài trời.
2. Kiến trúc đặc biệt từ bản sắc nhà dài Ê Đê
Tòa giám mục Ban Mê Thuột nằm trên một khuôn viên rộng rãi giáp 3 mặt đường là Phan Chu Trinh, Ngô Đức Kế và Trần Hưng Đạo, trong đó cửa chính trổ ra đường Phan Chu Trinh. Đây là một quần thể gồm nhiều công trình khác nhau như nhà nguyện, nhà khách, sân vườn… chứa đầy hơi thở của phong cách kiến trúc Tây Nguyên.
Toàn cảnh Tòa giám mục. Ảnh chụp từ Google Maps.
Ấn tượng nhất phải kể đến ngôi nhà nguyện mang đậm dấu ấn nhà dài truyền thống của đồng bào Ê Đê. Chiều dài nhà nguyện hơn 50m, được làm hoàn toàn bằng gỗ, lợp mái ngói. Từ kiểu dáng, đến cách bố trí cầu thang, phân chia công năng từng khu vực, chất liệu… đều có hình bóng của kiến trúc nhà dài. Điểm tương đồng đầu tiên chính là ở kiến trúc nhà sàn. Đồng bào Ê Đê thường làm nhà dài sàn thấp, cách mặt đất khoảng 1.1m. Với nhà nguyện của Tòa giám mục, sàn được nâng lên cao hơn, có lẽ để phù hợp với kết cấu chung của toàn bộ tòa nhà. Sàn cách mặt đất khoảng 1.5m với toàn bộ hệ trụ làm bằng các khối gỗ chắc chắn, phía dưới để trống.
Kết cấu gỗ vững chắc đỡ toàn bộ khối nhà dài bên trên.
Với người Ê Đê, cầu thang là một điểm nhấn trong kiến trúc nhà dài, gắn liền với cửa nhà. Nhà dài có cửa phía trước dành cho khách và nam giới, cửa phía sau dành cho phụ nữ. Vì thế họ làm 2 cầu thang, phía trước là cầu thang chính gồm cầu thang cái (nằm bên phải, to và trang trí cầu kỳ hơn) dành cho phụ nữ và khách khứa và cầu thang đực (nằm bên trái, nhỏ và đơn giản hơn) dành cho nam giới. Nhà nguyện cũng có cầu thang chính nằm ngay mặt tiền, nối với đầu hồi của nhà nguyện; còn cầu thang phụ trổ ra sân sau. Chỉ khác ở chỗ cầu thang chính rộng gần bằng chiều ngang tòa nhà để thuận tiện cho việc di chuyển đông người.
Nếu nhìn theo chiều dọc, không gian nhà dài Ê Đê chia làm 2 phần rõ ràng: phía trước gọi là Gah dùng tiếp khách và thờ cúng, sinh hoạt chung của gia đình, chỗ ngủ của con trai chưa vợ và nơi đặt đồ vật quý giá. Phía sau gọi là Ôk dùng làm chỗ ở cho các cặp vợ chồng và bếp ăn. Tương tự, trong nhà nguyện của Tòa giám mục, khu vực hành lễ cũng chia làm 2 phần: phía trước dành cho giáo dân, phía sau dành cho tu sĩ, nữ tu. Ngăn cách 2 khu vực này là gian cung thánh với cây thánh giá được treo cao phía trên nên từ hai phía hành lễ đều có thể nhìn thấy.
Bên trong nhà nguyện. Ảnh: internet.
Mái nhà còn có hơi hướng pha trộn một ít chất liệu từ nhà rông Tây Nguyên. Mái nhà nguyện được đẩy cao hơn, độ dốc mái lớn hơn so với nhà dài Ê Đê thông thường. Cách xử lý này giúp không gian bên trong trở nên thông thoáng.
Thêm vào đó, nhà dài Ê Đê thường có tỷ lệ chiều cao của mái khá lớn so với chiều cao của bức tường quanh nhà, nên không gian trở nên thiếu sáng. Với nhà nguyện Tòa giám mục, tỷ lệ này lại tăng thêm do độ cao mái được nâng lên so với thông thường. Vì thế việc lấy sáng cho ngôi nhà trở thành một vấn đề đòi hỏi sự khéo léo của người thiết kế. Ở nhiều giáo đường khác, người ta hay tận dụng các khung cửa sổ trên tường để làm việc này. Hoặc ở nhà thờ Domain de Marie (Đà Lạt), trên mái nhà đổ nghiêng theo kiến trúc nhà rông, trổ 3 khung cửa sổ kính màu vừa trang trí vừa lấy sáng. Nhưng Tòa giám mục Ban Mê Thuột không dùng các cách trên. Thay vào đó, các bức tường nhà đều làm bằng cửa kính với khung gỗ, kéo dài từ sàn nhà lên cho đến khi chạm mái, đảm bảo ánh sáng đi vào đều khắp mọi không gian. Kính ở đây là kính mờ nên vẫn đảm bảo sự riêng tư cho khu vực làm lễ bên trong. Trên mái không mở cửa sổ để giữ nguyên vẹn hình ảnh của mái nhà dài.
Bên hông nhà nguyện có thể thấy được bức tường bằng kính.
Bên cạnh những đặc trưng của nhà dài thì kiến trúc nhà rông Tây Nguyên cũng được bắt gặp ở đây. Rõ nét nhất là tại tháp chuông với phần mái cao vút như nhà rông phiên bản mini.
Chỉ với những dấu ấn cơ bản của nhà truyền thống kể trên mới thấy được sự thấu hiểu văn hóa bản xứ của người kiến trúc sư là như thế nào. Tiếc là trên nhiều nguồn thông tin chỉ có một dòng duy nhất đề cập đến tên nữ kiến trúc sư Boni Pacxo người Áo, nhưng khi tui tìm hiểu sâu hơn về cái tên này thì kết quả trả về đều không phù hợp.
Các chặng đường thánh giá được đặt ở khoảng sân phía sau nhà nguyện.
Không chỉ nhà nguyện mà nhiều công trình ở đây cũng theo thiết kế nhà sàn, dù phần phía trên là kiến trúc hiện đại hay vẫn giữ nét truyền thống.
Vẫn mái nhà truyền thống…
Hay kết cấu trụ đỡ nhà sàn bên dưới.
Ngoài ra, hai bên hông của nhà nguyện nối với các khu vực khác như nhà khách, nhà quản lý, nhà ở và sinh hoạt, tạo thành một dãy liên hoàn. Giữa các khối nhà có một khoảng không gian chuyển tiếp như hình trên.
Khuôn viên phía trước Tòa giám mục là tiểu cảnh với các phiến đá được sắp đặt một cách nghệ thuật.
Cùng với không gian xanh mát trong Tòa giám mục.
-Việt An-
| Vui lòng trích nguồn: "An Hằng's blog" khi đăng lại bài của blog này. Cảm ơn các bạn! |
