Ghé thăm đình Trà Cổ, cột mốc văn hóa vùng biên

Từ thành phố Hạ Long, chúng tôi lên xe thẳng tiến về thành phố Móng Cái (tỉnh Quảng Ninh) theo con đường cao tốc Vân Đồn – Móng Cái. Con đường này không chỉ kết nối các địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn rất thuận tiện cho hoạt động du lịch. Vừa tiết kiệm quãng đường, thời gian di chuyển, vừa có phong cảnh ven đường rất đẹp, cao tốc Vân Đồn – Móng Cái được đánh giá là đẹp nhất trong các tuyến cao tốc hiện nay. Có những đoạn chạy bon bon giữa hai hàng cây, có đoạn băng băng vượt biển. Cao tốc này cũng đã phát sinh thêm một số cây cầu để bảo vệ hàng nghìn ha rừng ngập mặn.

Điểm đến đầu tiên là đình Trà Cổ, nơi tạo cảm hứng để nhạc sĩ Nguyễn Cường viết nên ca khúc “Mái đình làng biển”.

Thi gan cùng tuế nguyệt
Bao lâu bao lâu rồi
Mái đình xưa làng Việt
Thanh thanh một góc trời…

Truyền thuyết về đình Trà Cổ

Đình Trà Cổ được xây dựng vào năm Quang Thuận thứ 2 – năm 1461, dưới thời vua Lê Thánh Tông (là vị vua trị vì lâu nhất thời Hậu Lê – giai đoạn Lê Sơ). Đình gắn liền với truyền thuyết “Người Trà Cổ, tổ Đồ Sơn”, nghĩa là người dân sinh sống tại đất Trà Cổ ngày nay có nguồn gốc từ Đồ Sơn. Chuyện xưa kể rằng, những ngư dân đất Đồ Sơn (Hải Phòng) trong một lần di cư tránh bão đã ghé vào đây, từ đó bắt đầu khai hoang, lập nghiệp, biến Trà Cổ thành một vùng đất trù phú. Vì thế, đình thờ 6 vị Thành hoàng đã có công gầy dựng đất Trà Cổ xưa. Đình cũng thờ Quận He Nguyễn Hữu Cầu – vị thủ lĩnh kiệt xuất của phong trào khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài giữa thế kỷ 18, dưới thời vua Lê – chúa Trịnh.

Mách nhỏ cho bạn:

• Từ thời Lê Sơ, hầu như mỗi làng đều có đình làng – một biểu trưng của tính cộng đồng, tự trị dân chủ trong làng xã. Ngôi đình là một thiết chế văn hóa tín ngưỡng, trung tâm văn hóa, nơi tập hợp các sinh hoạt cộng đồng của cả làng.
• Nguyễn Hữu Cầu (? – 1751) là người xã Lôi Động, Thanh Hà, Hải Dương. Ông xuất thân trong gia đình nông dân nghèo, văn võ tinh thông, lại bơi lội giỏi nên được gọi là quận He theo tên một loài cá ở biển Đông. Cuộc khởi nghĩa của ông đã nhiều lần phen làm chúa Trịnh và quân lính triều đình thất điên bát đảo. Sách Việt sử tân biên, tập 3 với tựa đề “Nam Bắc phân tranh” đã ca tụng “kiệt hiệt nhất trong đám lĩnh (lãnh) tụ loạn quân đời bấy giờ có Nguyễn Hữu Cầu” (Phạm Văn Sơn, 1963). Năm 1751, khởi nghĩa thất bại, ông bị bắt và hành hình.

Mái đình làng biển

Sau nhiều lần trùng tu, đình Trà Cổ vẫn giữ lại nét đặc trưng của kiến trúc đình làng Bắc Bộ. Đình dài 29.8m, rộng 18.5m, mặt quay về phía Nam, thiết kể kiểu chữ “đinh”. Tiền đường gồm 5 gian 2 chái bái đường và hậu cung 3 gian. Mái đình lợp ngói đỏ dạng vẩy cá, nhiều chỗ đã nhuốm màu rêu phong, làm cho khung cảnh thêm phần cổ xưa. Phía trên bờ nóc đắp lưỡng long chầu nhật, thân mình khảm sứ xanh, từng đường nét điêu khắc rất tỉ mỉ. Các họa tiết rồng, phượng, mây, lửa được chạm trổ một cách uyển chuyển, mềm mại trên các đầu bẩy, đầu đao. Điểm đặc biệt là đình Trà Cổ, cùng với đình Bảng (Bắc Ninh) là 2 đình cuối cùng ở nước ta vẫn còn bộ ván sàn gỗ. Năm 1974, đình Trà Cổ được công nhận là di tích kiến trúc – nghệ thuật cấp quốc gia và là di tích đầu tiên của thành phố Móng Cái được xếp hạng.

Không chỉ về kiến trúc mà ngôi đình này còn gắn liền với lễ hội truyền thống. Lễ hội đình Trà Cổ diễn ra vào 30/5 – 3/6 âm lịch hàng năm với nhiều hoạt động đặc sắc, mang đậm dấu ấn của vùng biển. Nghi thức rước thần trên biển, hội thi Ông Voi (là cuộc thi giữa 12 con lợn của 12 ông cai đám được chăm sóc cẩn thận) là những nét đặc trưng văn hóa mà du khách không nên bỏ qua khi tham gia lễ hội. Với giá trị đó, năm 2019, lễ hội đình Trà Cổ được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Qua hơn 560 năm tồn tại, đình Trà Cổ vẫn lặng lẽ đứng ở một góc trời biên cương. Đây cũng là công trình tín ngưỡng được xây dựng quy mô (tại thời điểm thế kỷ 15) nơi địa đầu tổ quốc. Vì thế, nếu có dịp về Trà Cổ, bạn đừng quên ghé qua nơi này, bởi ngoài giá trị kiến trúc, lễ hội, đây còn là dấu ấn văn hóa để khẳng định chủ quyền lãnh thổ đất nước.

Di chuyển đến đình Trà Cổ

Nếu từ thành phố Móng Cái: Đình Trà Cổ cách trung tâm thành phố Móng Cái khoảng 8km. Đi thẳng đường Trần Nhân Tông => đến ngã ba có biểu tượng du lịch Trà Cổ – Bình Ngọc lại tiếp tục đi thẳng, lúc này tên đường đổi thành đường Tràng Vĩ => đi khoảng 1km thì đường Tràng Vĩ bẻ theo một góc vuông => Từ đây đi thêm khoảng 200m, rẽ trái ở ngã tư đầu tiên => đi 100m là đến đình Trà Cổ cũng nằm bên tay trái.

Nếu từ thành phố Hạ Long:  Đình Trà Cổ cách trung tâm thành phố Hạ Long khoảng 170km.

• Nếu theo quốc lộ 18 (khoảng 3 tiếng rưỡi) => đến Móng Cái gặp vòng xoay ngã 4 Quốc lộ 18 (Đại lộ Hòa Bình) – Hùng Vương – Trần Nhân Tông => đi vào đường Trần Nhân Tông rồi đi thẳng như trên.
• Nếu đi theo cao tốc Vân Đồn – Móng Cái (hơn 2 tiếng) => đến Móng Cái, gặp vòng xoay Trần Nhân Tông (khác vòng xoay phía trên nha bạn) thì rẽ phải vào đường Trần Nhân Tông rồi đi thẳng như trên.

Phương tiện di chuyển

Hà Nội – Quảng Ninh hiện nay có rất nhiều chuyến xe Limousine 9 chỗ, ghế ngồi rộng rãi, khăn nước miễn phí, đắt hơn một xíu nhưng sẽ đỡ mệt hơn đi xe thường. Các xe thường đi cao tốc nên giá hơi cao nhưng tiết kiệm thời gian. Có xe còn lắp máy massage trên ghế ngồi nên đi khá thoải mái. Một số xe đi tốt hiện nay là Hoàng Phú, Trung Thành, Nhật Hồng, Đức Trọng, Kalong, An Bình… Tui đã trải nghiệm Hoàng Phú, Trung Thành mấy lần và đều thấy ổn nha.

• Tuyến Hà Nội – Móng Cái: đi khoảng 3h30, giá 450-500k.
• Tuyến Hà Nội – Hạ Long: đi khoảng 2h30, giá 220-300k.
• Tuyến Hạ Long – Móng Cái: đi khoảng 2h, giá 250-300k.

Đến Móng Cái thì bạn thuê xe máy đi tiếp tới Trà Cổ cho chủ động, hòa mình vào thiên nhiên và tiện đường ngắm cảnh hơn nhé.

Mách nhỏ cho bạn về cao tốc Vân Đồn – Móng Cái: 4 năm trước, ngày 1/9/2018, Quảng Ninh đã khánh thành đoạn cao tốc đầu tiên của tỉnh nối liền Hạ Long với Hải Phòng. Năm nay, ngày 1/9/2022, đoạn cuối cùng của chuỗi cao tốc dọc tỉnh dài 176km, tuyến Vân Đồn – Móng Cái đã thông xe. Đây là một con đường không chỉ kết nối các địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn rất thuận tiện cho hoạt động du lịch. Nó vừa tiết kiệm quãng đường, thời gian di chuyển và có phong cảnh hai bên đẹp nhất trong các tuyến cao tốc hiện nay. Có những đoạn chạy bon bon giữa hai hàng cây, có đoạn băng băng vượt biển. Cao tốc này cũng đã phát sinh thêm một số cây cầu để bảo vệ hàng nghìn ha rừng ngập mặn.

Một số hình ảnh khác tại đình Trà Cổ đã được Hoa Mai – cô bạn người Quảng Ninh lưu lại, rất hợp với phong thái nền nã, cổ kính nơi đây.

-Việt An-